De informateursnota van Paul Magnette (PS) schenkt ook aandacht aan onze tanende productiviteit. In Duitsland tekenen bedrijven met werknemers in de raad van bestuur voor een veel hogere arbeidsproductiviteit. Is zo’n cobeheer in België te hoog gegrepen?
Hoe efficiënter we werken, hoe makkelijker de discussie over het verdelen van de gemaakte rijkdom. Productiviteit staat dan ook niet zonder reden centraal in veel discussies over werk en de arbeidsmarkt. Want onze arbeidsproductiviteit stijgt aan een steeds trager tempo. De ‘motor van onze welvaart’ zou sinds kort zelfs dalen.
Ook in de informateursnota van Paul Magnette wordt naar de productiviteit gekeken. Hij wil die versterken door minder files en een efficiënter energiegebruik. Zeer goed, maar misschien moeten we het ook over een andere boeg durven te gooien en kijken naar hoe onze bedrijven beheerd worden.
De gouden regel in België is dat de eigenaar van een bedrijf het bijna-alleenrecht heeft over het beheer. Werknemers worden via de ondernemingsraad geïnformeerd en geconsulteerd en daar blijft het bij. Nochtans zijn er veel argumenten om te stellen dat werknemers beter wel betrokken worden bij de bedrijfsstrategie. Als geen ander kennen ze de realiteit op de werkvloer en kunnen ze de impact van beslissingen inschatten. Ze bieden een andere kijk en dragen bij tot rijkere, betere beslissingen, die ook vlotter en met meer draagvlak uitgevoerd kunnen worden. Misschien is het ook gewoon democratisch stakeholders te betrekken bij cruciale beslissingen. Aan de andere kant wordt gevreesd dat medebeheer tot slechtere en conservatieve beslissingen leidt en dat een groter deel van de koek naar de werknemers gaat.
Een recente studie werpt licht op de zaak. In Duitsland (en in heel wat andere EU-landen zoals Frankrijk, Zweden en Nederland) bestaan zulke systemen al lang. Duitsland veranderde zijn wetgeving in 1994 waardoor de onderzoekers een ‘bijna-experimentele’ studie deden, een unicum in het vakgebied. Bedrijven met werknemers in hun raad van bestuur hebben een meer diverse raad (lees: meer vrouwen), investeren meer zonder dat dat ten koste gaat van de werkgelegenheid, en tekenen voor een veel hogere arbeidsproductiviteit (16 tot 21% hoger). Daarnaast zijn de lonen iets hoger, maar dat wordt ruim gecompenseerd door de hogere productiviteit. Er is geen negatief effect op de winstgevendheid.
Gelukkig lijken minstens twee partijen in de formatiegesprekken oren te hebben naar een dergelijk beleid. Groen toonde zich al voorstander van een soort ‘Mitbestimmung à la belge’. Voor de groenen past dat in een bredere kijk op een kapitalistisch systeem waarin de stakeholders een duidelijkere plaats krijgen. De PS heeft in haar programma een verregaand voorstel voor cobeheer. Of dat het regeerakkoord haalt, is een andere vraag.
— Deze bijdrage verscheen eerder in De Tijd.