Armoede en de lage middenklasse in Vlaanderen: een actualisering

In 2019 publiceerden we op vraag van Denktank Minerva en Decenniumdoelen het rapport De lage middenklasse in België waarin we voor de periode van 1985 tot 2016 onderzochten hoe het de lage middenklasse in België verging. België en Vlaanderen worden van oudsher gekenmerkt door een grote en stabiele middenklasse die ook standhield, in tegenstelling tot veel andere rijke welvaartsstaten. Tegelijk was het probleem van de armoede groot, met een stijgend armoederisico voor kinderen en mensen op actieve leeftijd. Daartussen bevond zich een groep van mensen die niet altijd veel beleidsaandacht kregen: de lage middenklasser. Waren het échte middenklassers of bijna-armen? De resultaten waren genuanceerd, en toonden een dubbele realiteit. De eerste realiteit was een sterke stijging van het aandeel ouderen in de lage middenklasse. Zij kenden tussen 1985 en 2016 een stijging van hun objectieve en subjectieve levensstandaard. De tweede realiteit was er een van de lage middenklassers op actieve leeftijd en hun kinderen: zij kenden een daling van hun objectieve en subjectieve levensstandaard, en konden minder dan vroeger een eigen woning verwerven. Toch was er nog een verschil met de groep van mensen in armoede. Algemeen werd de Belgische samenleving gekenmerkt door een zekere polarisatie: de groep mensen in armoede én de groep mensen met de hoogste inkomens werd groter, de kernmiddenklasse werd kleiner.

In dit rapport presenteren we een actualisatie van deze analyses. Sinds 2016, het laatste jaar waarvoor gegevens beschikbaar waren in het originele rapport, is veel gebeurd. Niet in het minst heeft de coronapandemie (al dan niet tijdelijk) gezorgd voor een nieuwe realiteit waarin massaal overheidsingrijpen in de inkomens van burgers en in de instrumenten van de sociale bescherming noodzakelijk was. Maar ook sociaal-demografische veranderingen zoals de vergrijzing van de bevolking en de toenemende diversiteit hebben zich doorgezet, net zoals grote veranderingen op de arbeidsmarkt. Op basis van de meest recente gegevens focussen we in dit rapport op de situatie van mensen in armoede en de lage middenklasse in België en Vlaanderen.