Een nieuwe kwetsbaarheid. De lagere inkomensklassen in België
Onze samenleving is in beweging, en draait steeds meer rond de absoluut centrale idee van ‘betaald werk’. Voor steeds meer mensen gaat dit echter gepaard met een nieuwe kwetsbaarheid. De ongelijkheid tussen gezinnen vóór herverdeling is de afgelopen dertig jaar sterk toegenomen: enerzijds door de omwenteling van een kostwinnersmodel naar een tweeverdienersmodel, wat een erg grote impact heeft op de relatieve levensstandaard van wie niet kan rekenen op twee inkomens uit arbeid, en anderzijds door de groeiende loondivergentie tussen lagere en hogere inkomens. Dat betekent dat de herverdelingsmachine steeds harder moet draaien voor eenzelfde resultaat, of dat de ongelijkheid na herverdeling zal groeien als er niet méér herverdeeld wordt. Omgekeerd blijven de vervangingsinkomens voor mensen op actieve leeftijd steeds sterker achter op de levensstandaard van de middenklasse, mede vanuit de idee dat werken lonend moet zijn, of beter, dat niet werken niet mag lonen. De steeds prominentere plek die ‘betaald werk’ in ons samenlevingsmodel inneemt, gaat dus tegelijk gepaard met een groeiende kwetsbaarheid van mensen op de onderste treden van de sociale ladder. Voor hen wordt de situatie steeds precairder.
Dat is het plaatje dat het onderzoeksrapport ‘De lage middenklasse in België’ laat zien. De stabiliteit van de middenklasse in België is deels valse schijn, en een steeds grotere groep binnen de maatschappij heeft het moeilijk om de eindjes aan elkaar te knopen. De kansen voor de lagere inkomensklassen om zich een eigen woning te verwerven zijn dramatisch geslonken, en daarmee ook hun bescherming tegen een verdere afkalving van hun levensstandaard bij tegenslag. Meer dan vroeger worden de lagere inkomensklassen gekenmerkt door een fundamentele kwetsbaarheid, een nieuwe precariteit.
Tegelijk moeten we vaststellen dat het overheidsbeleid weinig oog heeft voor die nieuwe kwetsbaarheid, om niet te zeggen dat bepaalde in de feiten breed gedragen beleidskeuzes die kwetsbaarheid zelfs nog vergroten — denk maar aan de interactie tussen de neerwaartse druk op de laagste inkomens enerzijds en de opwaartse druk op de woningprijzen anderzijds. Het resultaat is een samenleving waarin een grote groep de vruchten plukt van de omslag van een kostwinnersmodel naar een tweeverdienersmodel, maar ook steeds meer mensen uit de boot dreigen te vallen.
U leest er alles over in 'Een nieuwe kwetsbaarheid. De lagere inkomensklassen in België (1985-2016)' van Matthias Somers, en in het bijhorende CeSO-onderzoek 'De lage middenklasse in België', door Wim Van Lancker, Laure-lise Robben, en Aaron Van den Heede.
