Open Vld lanceert voor het Vrijheidscongres van volgende maand voor de zoveelste keer het idee van een vlaktaks. Net zoals onder meer in 2005 en 2014. “Een frisse, nieuwe toekomstbenadering van fiscaliteit”, reageerde fiscalist Michel Maus op Twitter. De enige reden die ik kan bedenken waarom zo’n oubollig idee “fris” zou zijn, is omdat het al zo lang in de diepvries zit. En dat het daar niet uitgeraakt, heeft zéér goede redenen.
Help de rijken
Ten eerste. Het voorstel van een vlaktaks is regressief. Het is zeer simpel: als je de tarievenstructuur minder progressief maakt, betekent dat dat voor een bepaalde belastingopbrengst de hoogste inkomens minder zullen moeten betalen, en de rest meer. Zoals het IMF stelt, typerend voor systemen met een vlaktaks is dat ze minder herverdelend zijn dan systemen die stapsgewijs de belastingtarieven verhogen.
Er is dan ook weinig sociaal aan de “sociale” vlaktaks. Om een studie van André Decoster en Guy Van Camp (KUL) uit 2005 te citeren: “Zelfs met vrijgestelde minima, en afschaffing van alle bestaande aftrekken en verminderingen zijn de verdelingseffecten van een opbrengstneutrale vlaktaks zeer regressief.” De Hoge Raad voor Financiën bespreekt een andere studie en stelt: “Het is dus duidelijk een hervorming ten nadele van de inkomsten die zich in het midden van de verdeling bevinden en ten voordele van de hogere inkomsten.”
Met andere woorden: cadeau voor de hoge inkomens, grotere ongelijkheid. Fiscale onrechtvaardigheid, met de groeten van Open Vld.
Een vlaktaks kan ook complex zijn
Ten tweede. De complexiteit van ons belastingstelsel heeft niets te maken met het aantal tarieven. De toepassing van verschillende tarieven is een eenvoudige bewerking op het einde van de rekening. Wat daarvóór komt, de berekening van de belastbare basis, met alle aftrekposten en uitzonderingen, is wat fiscaliteit zo ingewikkeld maakt.
Over die werkelijke redenen voor de complexiteit staat echter niets expliciet in de congresteksten van Open Vld. Volgens de coördinator van hun politieke studiedienst, blijven de aftrekposten behouden, maar wil Open Vld ze “vereenvoudigen en hervormen”. Van een werkelijke vereenvoudiging, met de afschaffing van aftrekposten en uitzonderingen, is daarmee geen sprake.
Dat zou ook vreemd zijn. In het Zomerakkoord werd net beslist om de fiscale aftrek voor pensioensparen uit te breiden. Eerder werd al beslist om een nieuwe aftrekpost voor rechtsbijstand in te voeren. Op vlak van uitzonderingen zou het nog gekker zijn. De flexijobs, de collectieve winstpremie, de deeleconomie, allemaal uitzonderingen op het normale belastingstelsel, ingevoerd door deze regering. Meer complexiteit, met de groeten van Open Vld.
Weg met de thrickle-down theorie
Ten derde. Een vlaktaks is economisch onzinnig. De thrickle-down theorie, die poneert dat lagere belastingen op de rijken de hele samenleving ten goede komen, is niets minder dan gebakken lucht die SKEPP beter eens onder handen zou nemen. Robert Reich, voormalig Amerikaans minister van arbeid, zegt daarover: “Weinig ideeën hebben ooit zo veel invloed gehad met zo weinig feitelijke basis als de trickle-down economie.”
Dat werd recent nog héél duidelijk bevestigd door het IMF: “Er is geen sterk empirisch bewijs dat progressiviteit van het belastingstelsel schadelijk zou zijn voor de economische groei.” De Nederlandse econoom Bas Jacobs schreef dan weer over het recente Nederlandse regeerakkoord: “De vlaktaks is economisch kostbaar omdat hij niet tegen de laagste maatschappelijke kosten de inkomenspolitiek van de overheid realiseert.”
Een internationale trend?
Het is een keuze die in wel meer landen gemaakt wordt. In Nederland gaat men die kant uit in het nieuwe regeerakkoord, en in Frankrijk koos president Macron voor een vlaktaks van 30% op de inkomsten uit kapitaal. Minder progressiviteit is dus een internationale trend.
Maar grotere ongelijkheid is óók een internationale trend. Eén waar België tot nu toe nog redelijk van gespaard bleef. Er is geen enkele reden waarom België de internationale trend naar een minder progressief belastingstelsel en grotere ongelijkheid zou moeten volgen. Het kan ook anders. Jeremy Corbyn trok dit voorjaar bijvoorbeeld naar de kiezer met de belofte om enkel voor de 5% hoogste inkomens het toptarief te verhogen en de progressiviteit dus net te versterken. Zowel het IMF als de OESO geven aan dat herverdeling behouden en versterken in het belastingstelsel perfect mogelijk én noodzakelijk is.
Met de vlaktaks maakt Open Vld echter een duidelijke keuze voor de hoogste inkomens. Dat blijkt ook uit het feit dat Open Vld de erfbelasting wil verlagen, ondanks dat een erfbelasting een potentieel zeer progressieve belasting is waarvoor ook goede liberale argumenten bestaan. Dat blijkt ook uit het feit dat het in de congrestekst niet gaat over vereenvoudiging via het terugdringen van fiscale voordelen zoals de woonbonus, de salariswagens, of de aftrek voor pensioensparen, terwijl bij die voordelen een gigantisch Mattheüseffect speelt.
Het IMF schreef zopas nog dat staten de progressiviteit van de inkomstenbelasting vaak niet versterken doordat rijkere individuen meer politieke invloed hebben, via bijvoorbeeld lobbying, toegang tot de media, en groter politiek engagement. In Vlaanderen kunnen we daaraan toevoegen: met de groeten van Open Vld.
Deze opinie verscheen eerder in De Morgen.