“Zoveel kan de staking onze economie kosten”: een krantenkop die kan dienen als de perfecte samenvatting van elke discussie over waar we met onze samenleving naartoe willen. Wat telt, haast het enige dat nog telt, is ‘de kost aan de economie’. We hebben de juiste verhouding tussen middel en doel uit het oog verloren: in plaats van een economie die zich inpast in hoe we onze samenleving willen vormen, gaan we er stilzwijgend vanuit dat de samenleving zich ten dienste hoort te stellen van de economie. En die economie wordt op zijn beurt en al even stilzwijgend louter begrepen als de belangen van het bedrijfsleven. Mag het verbazen dat mensen zich bekocht voelen?
Om ‘de economie’ er bovenop te helpen, moesten wij inleveren. Loonmatiging werd gevolgd door indexsprong werd gevolgd door loonblokkering. Tezelfdertijd mochten bedrijven zich verheugen op een verdere verlaging van de vennootschapsbelasting en een fikse korting op de sociale bijdragen die nochtans onze sociale zekerheid overeind moeten houden. De factuur van deze gunsten aan het bedrijfsleven: doorgeschoven naar de rest van de maatschappij, in de vorm van hogere consumptiebelastingen die het zwaarst wegen op wie het minst verdient en in een begrotingstekort dat oploopt tot 8 miljard euro.
Verdere besparingen op de sociale zekerheid zijn dus onvermijdelijk, kondigen de trotse architecten van dit beleid op maat van het bedrijf ons nu al aan: in onze pensioenen en onze gezondheidszorg zal gesnoeid moeten worden, om de hogere winsten voor het bedrijfsleven veilig te stellen. En nu wordt een meer dan marginale loonsverhoging, na al die jaren van loonblokkering en besparingen ten gunste van ‘de economie’, door diezelfde bedrijfswereld en hun vazallen in het beleid als lachwekkend pretentieus weggezet, een ongehoorde aanslag op hun winsten. Alsof ‘de economie’ identiek is aan bedrijfsbelang. Alsof de stakers geen deel uitmaken van die economie. Mag het verbazen dat mensen hun vertrouwen verliezen in een staat die zich gedraagt als de verzekeraar van de belangen van het kapitaal?
Als van de hand Gods geslagen was men, toen plots gele hesjes kruispunten en de oprit van snelwegen blokkeerden uit frustratie om het gebrek aan perspectief op een betere toekomst. Gegoochel met cijfers na de komma moest aantonen dat het ongenoegen onterecht was, want dat het beleid werkt voor ‘de economie’. Maar hoe meer de gele hesjes dat te horen krijgen, hoe meer zij voelen dat als de economie al werkt, dan toch niet voor hen. Zij worden enkel geconfronteerd met hogere facturen, de afbouw van sociale rechten, en hoongelach als antwoord op de vraag naar een hoger loon.
Maar nu heeft men dan toch een nut gevonden voor die gele hesjes. Want geconfronteerd met klimaatmarsen en bosbrossers, toont men zich plots wél bezorgd om hun lot. Met misschien als meest absurde voorbeeld, de weigerachtige houding tegenover elke maatregel die de werkelijke prijs van een vliegtuigreis doet betalen: we willen toch niet raken aan de goedkope vliegvakantie? Sta me toe enige hypocrisie te vermoeden wanneer men goedkope vliegvakanties waar de hogere inkomens veruit het meest gebruik van maken verdedigt in naam van de gele hesjes, maar ondertussen wel de energiefactuur voor de laagste inkomens in één klap met een kwart de hoogte injaagt.
Als het is om een taxshift ten voordele van het bedrijfsleven te betalen, zijn hogere facturen voor lagere inkomens geen probleem. Maar als de eigen privileges in het vizier dreigen te komen, mag er plots wél weer met gele hesjes gezwaaid worden: een allerhandigst excuus om niets te moeten doen dat de eigen belangen dreigt te schaden.
Men heeft de staat gekaapt, en omgevormd tot niets meer dan de belangenbehartiger van het bedrijfsleven. Zonder verpinken zadelt men de burger op met loonblokkages, hogere facturen en een tekort van bijna 8 miljard euro, alles om bedrijven ‘zuurstof’ te geven. Hebben de stakers dan geen nood aan zuurstof? Heeft de politiek zich zo vereenzelvigd met de belangen van het bedrijfsleven dat ze vergeten zijn dat de economie ten goede moet komen van de mensen, en niet andersom? Hoe we onze samenleving inrichten, hoort geen functie te zijn van wat het bedrijfsleven beslist dat hun toevallige noden zijn.
Stakers, gele hesjes, bosbrossers – iedereen die bezorgd is om waar we als samenleving naartoe gaan –, moeten weer hun plaats in het beleid afdwingen. De staat is gekaapt door het kapitaal: hoog tijd om de macht te heroveren.
— Dit stuk verscheen in De Morgen van 13 februari.