Doe zoals de Denen, Finnen en Zweden: boycot Delhaize
Academici en activisten roepen op tot een boycot van Delhaize. Klinkt vreemd? Nochtans zijn strategische boycots essentieel om het sociaal contract staande te houden, dat leren de Denen, Zweden en Finnen ons.
In de jaren 80 kwam McDonald’s naar Denemarken en bracht het naast hamburgers ook Amerikaanse werkomstandigheden. Het eerste werd gesmaakt. Maar de import van de Amerikaanse manier van zakendoen was minder welkom: geen vakbonden, geen sociaal overleg, geen werkzekerheid en spotgoedkope lonen. Elke uitgestoken hand, elke uitnodiging tot een gesprek over hoe Denen de zaken zien, werd van de hand gewezen.
Een duidelijke ondergraving van het sociaal contract in Denemarken. Niet enkel door het gebrek aan overleg en onderhandelingen met vakbonden, maar ook omdat het andere bedrijven zou aanzetten om hetzelfde te doen. Als één bedrijf de sectorstandaarden ondergraaft, moeten andere vaak volgen.
McDonalds keert kar
Uiteindelijk zag de vakbond geen ander alternatief dan een totale isolatie van het bedrijf: solidariteitsstakingen en een consumentenboycot. Dokwerkers weigerden containers van McDonald’s uit te laden, bouwarbeiders stopten de McDonald’s werven, reclame agentschappen en printers stopten de persen en camioneurs parkeerden de trucks met frisdrank en eten voor McDonald’s. Daarbovenop kwam een gerichte boycot van consumenten met acties voor de restaurants: iedereen werd opgeroepen om elders zijn/haar burgers te halen.
De hele maatschappij werd gemobiliseerd om het sociaal contract, gebaseerd op overleg en onderhandelingen, staande te houden. Met succes. Uiteindelijk keerde de fastfoodketen zijn kar en tekende het een sectorakkoord met als gevolg dat werknemers in McDonald’s in Denemarken genieten van een resem voordelen waar Amerikaanse werknemers natte dromen van krijgen: 6 weken betaalde vakantie, ziekteverlof en relatief hoge lonen.
En vergis je niet. De McDonald’s boycot van de Denen is geen alleenstaand geval. Met regelmaat van de klok moeten onze noordelijke buren de grote wapens bovenhalen om hun zo geroemde sociaal model te verdedigen.
Finse sollicitatieboycot
Enkele jaren geleden deden de Finnen hetzelfde nog eens over toen een bedrijf een ander sectorakkoord wou toepassen (denk aan Delhaize in België). Over de hele productieketen werd gestaakt tegen het bedrijf. En nog dit jaar kregen de leden van de Finse vakbond PAM een mail met een, voor België, opzienbarende vraag: de vakbond vroeg zijn leden om niet te solliciteren voor jobs bij een specifiek bedrijf dat het sociaal overleg niet respecteerde. De staking in dat bedrijf werd kracht bijgezet door een sollicitatiestaking waardoor het bedrijf broodnodige arbeidskrachten zou missen.
Uiteindelijk werd ook daar snel een akkoord gevonden. En dat is wel vaker het geval. Meer wel dan niet is de dreiging met een staking, solidariteitsstaking en boycot voldoende om de geesten te laten rijpen bij overenthousiaste managers.
Partnerschap berust op machtsevenwicht
Zijn onze Scandinavische vrienden dan stokebranden en revolutionairen? Verre van. Die landen staan bekend voor een zeer constructieve manier van sociaal overleg waar vakbonden en management vaak in partnerschap het bedrijf beheren. Enkele jaren geleden ging toenmalig minister van Pensioenen (en huidig eerste minister) Alexander De Croo (Open Vld) nog op bezoek in Zweden om te leren over het ‘Zweeds model’ van sociaal overleg. Het Noord-Europese ‘consensusmodel’ kent vele fans, en zeker niet alleen uit linkse hoek.
Wat sommigen (soms graag) vergeten erbij te zeggen is dat het partnerschap en het consensusmodel steunt op krachtige vakbonden die, als het kan, meedenken. Maar die ook, als het moet, een bedrijf totaal kunnen isoleren als ze het sociaal contract breken. Constructief overleg, dialoog en onderhandelingen kunnen enkel groeien daar waar het machtsevenwicht goed zit. En om dat machtsevenwicht te garanderen hebben werknemers en vakbonden nood aan collectieve actie, door stakingen, solidariteitsstakingen en gerichte boycots.
Essentieel instrument
Terug naar België. Ook hier probeert Delhaize het sociaal contract te ondergraven door zijn winkels andere sectorakkoorden te laten volgen, en daarmee de werkomstandigheden uit te hollen. Ook hier dreigt de actie van dit ene bedrijf een domino-effect in gang te zetten in de hele sector. Eén van de slogans op de actiedag deze maandag was niet voor niets “vandaag Delhaize, wie is het morgen?”.
De oproep tot een boycot van Delhaize mag dan in België wat wenkbrauwen doen fronsen, maar een blik naar het (veelgeprezen) Noorden leert ons dat het een essentieel instrument om het sociaal contract te beschermen. Dat contract is gebaseerd op overleg en op sectorale onderhandelingen die een gelijk loon garanderen voor werknemers die gelijksoortig werk doen in een sector. Eén bedrijf kan zich niet zomaar buiten dat contract plaatsen. Dus willen we ons sociaal model behouden, dan moeten we doen zoals onze Noord-Europese buren: boycot Delhaize.
Deze tekst werd eerder gepubliceerd door De Morgen op 26 mei 2023. Foto: Josie Stephens.
