Na heel wat gekibbel heeft de regering beslist om de “effectentaks” te behouden zoals die in het Zomerakkoord afgesproken was. Iedereen die een effectenrekening van 500.000 euro of meer heeft zal dus een belasting moeten betalen van 0,15%. Daarmee komt een eind aan het gekibbel binnen de regering. Ondanks dat de effectentaks er komt, zal CD&V, dat nog altijd nood heeft aan een symbolische overwinning in een rechtse regering met een duidelijk rechts beleid, er uiteindelijk toch bekaaid vanaf komen.
Waarom de effectentaks zo moeilijk ligt
Dat minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) niet staat te springen om die effectentaks in te voeren, is voor iedereen duidelijk. Dat hoeft ook niet te verbazen. In een interview afgelopen week verklaarde de minister dat het belastingstelsel in België nu al rechtvaardig genoeg is. “Onze belastingen zijn helemaal niet onrechtvaardig”, zo stelde hij. En verder: “En qua herverdeling moeten we ons geen probleem laten aanpraten dat er niet is. (…) Je mag rustig besluiten: in België dragen de sterkste schouders de zwaarste lasten.” De minister vindt dan ook dat de belastingen op kapitaal en vermogen al hoog genoeg zijn.
Nochtans is het duidelijk dat N-VA alvast op dit vlak helemaal niet de “grondstroom” vertegenwoordigt. Uit alle peilingen blijkt dat een grote meerderheid (de cijfers variëren tussen 69% en 85%) van de Belgen voorstander is van een vermogensbelasting of van hogere bijdragen voor vermogens. Volgens een studie van onderzoekers aan de Katholieke Universiteit Leuven vindt 70,6% van de Belgen dat de belastingen op de hoogste inkomens moeten verhoogd worden. Zoals de onderzoekers van de KUL dan ook besluiten, helemaal in tegenstelling tot wat de minister van financiën beweert: “Een roep naar een sterker herverdelend belastingstelsel loopt als een rode draad doorheen de resultaten.”
Een minister van financiën die voor rechtvaardige fiscaliteit moet zorgen maar daar zelf geen voorstander van is, is natuurlijk een beetje zoals een klimaatontkenner aan het hoofd plaatsen van het milieuagentschap: Trumpiaanse politiek tot de hoogste graad. Daarom willen we de regeringspartijen die wél voorstander zijn van meer fiscale rechtvaardigheid graag raad geven over hoe ze de vermogende Belgen effectief meer kunnen laten bijdragen.
Tip 1: Zorg voor meer transparantie en een vermogenskadaster
Open VLD en N-VA beweren steeds de “middenklasse” niet te willen raken. De beste manier daarvoor is te zorgen dat er meer transparantie is. Het opstellen van een vermogenskadaster zou alvast een grote stap in de goede richting zijn. Of het nu de 1%, de 2%, de 3% of de 10% rijkste Belgen zijn die je meer wil laten bijdragen, je kan dat alleen bepalen op basis van zo'n vermogenskadaster. Als de regeringspartijen écht de gewone middenklasser willen sparen, is een vermogenskadaster dus de meest aangewezen manier om enkel de rijkste Belgen te laten bijdragen.
Zelfs zonder vermogenskadaster zouden stappen naar meer transparantie zeer welkom zijn. Het feit dat de regering bij het ontwerp van de effectentaks geen flauw idee had van het aantal effectenrekeningen en de bedragen ervan, spreekt boekdelen. Meer transparantie zou leiden tot beter beleid, en zou het veel gemakkelijker maken om de progressiviteit van ons belastingstelsel te beoordelen en te versterken.
Tip 2: Zorg voor een brede belastbare basis en zo weinig mogelijk uitzonderingen
Fiscale adviseurs zijn als stromend water: ze zoeken altijd een weg om door het belastingstelsel heen te geraken en op een zo laag mogelijk punt te belanden. Aangezien de meest vermogende Belgen ook de middelen hebben om de duurste fiscale adviseurs te betalen, moet een belasting op vermogens dus zo breed en eenvoudig mogelijk zijn, zodat er bijna geen mogelijkheden zijn om de belasting te ontduiken of ontwijken. Want zoals de minister zelf zegt in een interview: “Als je de pot honing klaarzet, hoef je niet verwonderd te zijn dat de beren hem komen uitlikken.”
Het is duidelijk dat een effectentaks niet aan die voorwaarde voldoet. Wie zijn vermogen belegt in kunst of wijn wordt niet belast. Als een huishouden een effectenrekening van 999.998 euro splitst in een effectenrekening van 499.999 euro voor de twee partners, worden ze niet belast. En ook niet-beursgenoteerde aandelen ontsnappen aan de belasting. De effectentaks is dan ook opnieuw vooral een symbool dat moet doen geloven dat de regering rechtvaardige fiscaliteit belangrijk vindt, maar in de praktijk slechts weinig zal opbrengen.
Tip 3: Zorg voor meer internationale samenwerking
De gerenommeerde onderzoeker Gabriel Zucman (University of Berkeley) schatte onlangs dat Belgische huishoudens meer dan 15% van het BBP aan vermogen in het buitenland aanhouden. 90 tot 95% daarvan zou verborgen zijn voor de Belgische fiscus, en 80% daarvan zou van de 0,1% rijkste huishoudens afkomstig zijn.
Zoals Michel Maus stelt: wat zichtbaar is, is tastbaar, en wat tastbaar is, is belastbaar. Meer internationale samenwerking zou dus een goede zaak zijn, om zicht te krijgen op wie wat bezit. België zou daarin als klein land een voortrekkersrol kunnen spelen, en kunnen pleiten voor een internationaal financieel register – zoals Zucman voorstelt – en een hardere strijd tegen belastingparadijzen (onder meer via handelsbeleid). Helaas gaat de huidige regering vaak eerder op de rem staan bij Europese samenwerking rond belastingen, of het nu gaat om een Europees plan tegen belastingontwijking door multinationals, of de invoering van een financiële transactietaks.
Van speculatietaks naar effectentaks?
Het lijkt een beproefde strategie van conservatieve partijen:
- Voer een zogenaamde “belasting op de rijken” in omdat de publieke opinie daar voorstander van is.
- Maak die belasting ineffectief door zo veel mogelijk achterpoortjes, uitzonderingen en ontwijkingsmogelijkheden.
- Gebruik de lage opbrengst om te zeggen dat je altijd al gelijk had en dat belastingen op kapitaal/vermogens niet werken.
- Schaf de belasting weer af.
Gaat ook de effectentaks na de speculatietaks diezelfde weg op? Het lijkt er alleszins op. Dat is ook de mening van econoom Koen Schoors (UGent). Hij schrijft over de effectentaks: “Ook die taks wacht dus een korte rit richting stille begrafenis. Je zou gaan denken dat regeringen het erom doen. Veel bombarie over een faire belasting, om ze later stilletjes af te voeren, en iedereen gelukkig.”
Iedereen? In de regering misschien wel. Maar de publieke opinie en de sociale bewegingen zijn niet dom. De roep om een rechtvaardige fiscaliteit en een eerlijke bijdrage van de vermogende Belgen zal niet gaan liggen. Zeker niet als jaar na jaar blijkt dat het aantal armen niet afneemt, terwijl het aantal miljonairs blijft groeien.
Deze opinie verscheen eerder op VRT NWS.