De pvda bestuurt voor het eerst mee een gemeente in Vlaanderen. Ze sloot een coalitie met sp.a in Zelzate, een Oost-Vlaamse gemeente van 12.000 inwoners. Dat iedereen in Vlaanderen dat intussen wel weet, komt minder door het radicale karakter van het bestuursakkoord dan wel door de hysterie die vanuit rechtse hoek uitbrak toen het nieuws van de coalitie bekend werd gemaakt.
Ongelooflijk dat sp.a die samenwerking aangaat, aldus Wouter Beke (CD&V). “Symbolen van onvrijheid en onderdrukking” klonk het bij Gwendolyn Rutten (Open VLD) over pvda. “Waar communisten besturen, is er armoede en meestal dictatuur”, spande Bart De Wever (N-VA) de kroon. En Geert Moerman, gedelegeerd bestuurder van werkgeversorganisatie VOKA Oost-Vlaanderen, riep meteen de bedrijven op om het nieuwe bestuur te boycotten en elke samenwerking uit te sluiten.
Wie er het bestuursakkoord op nalas, was veel milder. Jan Segers van Het Laatste Nieuws: “De verontwaardiging van Wouter Beke (CD&V), Gwendolyn Rutten (Open VLD) en Bart De Wever (N-VA) is theater, hopelijk, want als ze oprecht is, wordt ze pas echt zorgwekkend.” Zijn collega Karel Verhoeven was al even genadig in De Standaard. En zelfs Jos Vermeiren, directeur van zelfstandigenorganisatie Unizo, liet zich positief uit over het bestuursakkoord.
De marxistische belastingregering onder Elio Di Rupo
Er valt een parallel te trekken met een recent verleden. De hysterie doet terugdenken aan de manier waarop de regering-Di Rupo (2011-2014) werd afgebeeld door bedrijfsleiders. “Het beleid van de regering Di Rupo is geen socialisme, maar marxisme”, zei Luc Bertrand (CEO Ackermans & Van Haaren) toen. “Als de PS dit land om zeep wil helpen, zijn we weg”, aldus scheepvaartmagnaat Nicolas Saverys. “De Vlaamse ondernemers zijn het zat”, beweerde Karel Van Eetvelt (toen directeur van Unizo).
Het lijstje met kapitalisten die zware aanvallen op de regering-Di Rupo lanceerden gaat door: baggeraar Jan-Pieter De Nul, bedrijfsleider Jos Vaessen, ex-Adecco-CEO Patrick De Maeseneire, Ignace Van Doorselaere (CEO lingeriegroep Van de Velde), Fernand Huts van Katoen Natie, …
Nochtans verlaagde de regering-Di Rupo de loonlasten voor bedrijven, verhoogde ze de leeftijd voor brugpensioen en vervroegd pensioen, versterkte ze de degressiviteit van de werkloosheidsuitkering, verminderde ze het aantal ambtenaren, en legde ze loonmatiging op aan de werknemers. Tenzij je elk beleid dat niet op Thatcheriaanse wijze de vakbonden kapotmaakt, de welvaartsstaat vernietigt en de openbare sector decimeert “links” vindt, kan je de regering-Di Rupo er moeilijk van beschuldigen (of huldigen, afhankelijk van je visie) dat ze België definitief op weg zette naar een socialistische samenleving.
De verschuiving naar rechts
Het zegt veel over het huidige ideologische klimaat. Als je een centrumrechts beleid voert maar net iets minder ver gaat in de neoliberalisering dan andere landen, dan voer je een marxistisch beleid. Als je niet meteen een begrotingsoverschot probeert te boeken, help je het land om zeep (ook al heerst er ondertussen onder economen en internationale organisaties een consensus dat het austeriteitsbeleid economische waanzin was). Als je de sociale zekerheid niet volledig afbreekt, bepamper je de zwakkeren. Als je de belastingen niet fors verlaagt, ben je een oubollige collectivist.
Bovendien krijg je economische chantage tegen je als je een beleid voert, of wil voeren, dat onvoldoende naar de zin is van (grote) ondernemingen. De dreiging met kapitaalvlucht, de banvloek van de financiële markten en delokalisatie zijn dan je deel. Zo zei Karel Van Eetvelt in 2013 dat ondernemers hem voorstelden om een economische schok te organiseren om de regering-Di Rupo tot verandering te dwingen. “If you can leave Belgium, run!”, spoorde Patrick De Maeseneire bedrijven aan in 2012. Lokaal spelen gelijkaardige mechanismen, zoals de oproep van VOKA-topman Geert Moerman aan bedrijven om het gemeentebestuur te boycotten aantoont.
Aanval op de democratie
Deze dreigementen en de aanvallen op de Zelzaatse coalitie gaan dan ook helemaal niet om het redden van de democratie of van de vrijheid. De doelstelling is het inperken van de beleidsruimte en de bandbreedte van het politieke spectrum, en het afbakenen van wat aanvaardbaar is in het maatschappelijk debat. Net zoals het cordon sanitaire grotendeels bedoeld was om racisme en discriminatie als illegitiem te beschouwen (wat spijtig genoeg pijnlijk mislukt is), zo is de kritiek op Zelzate bedoeld om sterkere vormen van herverdeling, het stopzetten en terugdraaien van privatisering en liberalisering, en meer fiscale rechtvaardigheid onbespreekbaar te maken. In dat opzicht zijn de uitspraken van de rechtse partijvoorzitters net een aanval op de democratie in plaats van een verdediging ervan.
Het is dan ook positief dat sp.a zich voorlopig niet laat intimideren. Waar linkse partijen elkaar vaak met hand en tand bekampen, zie je in de hetze rond Zelzate toch wat solidariteit ontstaan tussen de twee coalitiepartners. Sp.a weet ondertussen wel dat zelfs gematigd sociaaldemocratisch beleid in het huidige klimaat met harde woorden en daden op de korrel wordt genomen vanuit het bedrijfsleven en hun politieke partners. Aangezien de kritiek op de Zelzaatse coalitie uit is het op het vermijden van een links beleid en een verlinksing van het maatschappelijk debat, zou buigen voor die kritiek sp.a uiteindelijk even hard treffen als pvda.
Elke partij die serieuze oplossingen wil voor problemen als de klimaatontwrichting, de sociaaleconomische ongelijkheden en de mislukte marktwerking in tal van sectoren, zal ongetwijfeld ook worden verketterd door een aanzienlijk deel van het grootkapitaal. Als je de planeet en mensen boven de winsten plaatst, ben je systeemkritisch in plaats van systeembestendigend. En wie systeemkritisch is, mag stevig weerwerk verwachten van de begunstigden van dat systeem, in de eerste plaats de grote bedrijven en hun aandeelhouders en CEOs. Die tegenkanting vanuit de cenakels van de macht maakt het moeilijker om je agenda te realiseren. Daarvoor zijn niet alleen een sterk middenveld, sterke vakbonden en sterke sociale bewegingen nodig, maar ook een groter electoraal gewicht dan wat elke linkse partij afzonderlijk in de schaal kan leggen.
Dit opiniestuk verscheen eerder op VRT NWS.