Collectieve actie in telewerktijden
De toegenomen mogelijkheden voor telewerk beteken vaak extra kansen voor werknemers op een betere werk-privébalans. Maar wat betekent al dat virtuele werken voor de kans om gezamenlijk iets veranderd te krijgen op je werk? Nieuw onderzoek stemt ons hierover mogelijk wat pessimistisch.
Er is reeds veel inkt gevloeid over telewerk. Zeker de werkgeversbezorgdheden zoals de effecten van telewerk op bijvoorbeeld productiviteit en gewerkte uren zijn grondig geanalyseerd. Waar we echter nog weinig over weten, is wat al dat (samen)werken via Teams en Zoom betekent voor werknemersmacht en collectieve actie op het werk. De resultaten van een nieuw onderzoek aan de Universiteit van Berkeley stemmen ons hierover mogelijk wat pessimistisch.
Veldexperiment
De onderzoekers zetten een veldexperiment op waarbij ze 128 jobstudenten inhuurden om een week lang in teams van 4 à 5 personen gegevens in te voeren. Voor dit werk werden ze willekeurig toegewezen aan ofwel een team dat fysiek samen een coworkingspace deelt, ofwel een team waarin iedereen apart virtueel samenwerkt.
Elk team had een manager én er was een acteur aanwezig. Deze acteur sprak op een afgesproken moment zijn of haar medejobstudenten aan over de werklast en verloning, en stelde voor om samen hierover een petitie of een gesprek met de manager te organiseren. Het is de kans dat een team zulk een collectieve actie onderneemt, waar de onderzoekers in geïnteresseerd waren.
En die kans verschilt sterk naargelang de jobstudenten fysiek kunnen samenwerken. Indien iedereen apart virtueel werkt, en zonder een “aanstoker”, komt er geen collectieve actie voor. Iedereen fysiek samen plus een aanstoker geeft 80% kans dat de jobstudenten een vorm van collectieve actie ondernamen – dubbel zoveel als in de situatie waar er ook een aanstoker was, maar iedereen apart werkte.
Collectieve actie is sociaal proces
Zulke een veldexperiment kent natuurlijk zijn beperkingen qua vertaalbaarheid naar de echte werkvloer, maar de resultaten bevestigen wat elke vakbondsvertegenwoordiger aanvoelt: collectieve actie is een sociaal proces. Het vereist dat mensen fysiek kunnen samenkomen, liefst in wat de onderzoekers “vrije ruimtes” noemen: in een refter, bij de koffiezet, plaatsen waar ze zich samen en vrij van direct toezicht kunnen uitspreken over hun werksituatie.
Voor vakbonden die met het oog op een betere werk-privébalans terecht ijveren voor een brede en gelijke toegang tot telewerk, vormt de verdere verspreiding ervan echter ook een strategische uitdaging. Ze is niet onoverkoombaar – vakbonden zijn ontstaan en gegroeid in omstandigheden waar het aanzienlijk moeilijker was om op werk fysiek vrij samen te komen. Maar ze vereist wel minstens een bewust gebruik en verdediging van digitale én “klassieke” manieren om werknemers samen te brengen.
Bron: Ranganathan, A., & Das, A. (2022, oktober 13). Speak Up or Stay Silent: Impact of Remote Work on Worker Mobilization. Remote Work Conference, Stanford (slides).
