2018 was het jaar van de arbeidsdeal. Waarschijnlijk geveld door de hitte bereikte de regering in de zomer een akkoord met een hele reeks slechte maatregelen om de werkloosheid in België weg te werken. Het grootste probleem: de arbeidsdeal gaat in de eerste plaats uit van de gedachte van de “werkonwillige werkloze”, en dat is toch vooral een mythe.
Het is immers overduidelijk dat ons werkloosheidsstelsel mensen in armoede duwt, zoals kernlid Matthias Somers al in januari schreef. Helaas luisterde de regering niet naar denktank Minerva, maar wel naar het VBO en Voka, en besliste ze met de arbeidsdeal om de degressiviteit van de werkloosheidsuitkering te versterken. Wie niet horen wil, moet voelen, en dus voelden wij ons verplicht om dat regeringsbeleid af te kraken tot op het bot – Michel-I was dan ook een zeer botte regering.
Matthias Somers haalde aan dat een versterking van de degressiviteit van de werkloosheidsuitkering onder de vorige regering er niet voor gezorgd had dat meer werkzoekenden uitstromen naar werk, maar wel dat de armoedecijfers bij werkzoekenden fors stegen. Kernlid Sacha Dierckx wees er dan weer op dat er nog steeds veel te weinig vacatures zijn om alle werkzoekenden aan het werk te helpen, en dat schrappen in de werkloosheidsuitkeringen weinig effectief is en tot nog meer armoede zal leiden. Het verhaal van “krapte op de arbeidsmarkt” dient dus vooral om voor bedrijven de arbeid goedkoop te houden, en de winsten hoog.
Arbeid goedkoop houden is dan ook een constante in het regeringsbeleid. Ook de afschaffing van het systeem van anciënniteit is bedoeld om arbeid (van oudere werknemers) goedkoper te maken, gebaseerd op de onterechte claim dat anciënniteit een drempel zou zijn om oudere werknemers aan het werk te helpen of te houden. Het beleid van loonmatiging verarmt nochtans de Belg en is eigenlijk overbodig. Zeker voor kortergeschoolden is het nefast, en het leidt tot een verdere dualisering van de samenleving.
Gelukkig zijn wij bij denktank Minerva geen negatieve mensen, en schoven we dan ook heel wat positieve alternatieven naar voren voor de afbraak van sociale rechten en de verarming. Zo pleitten we voor traditionele recepten als werkbaar werk, de democratisering van het onderwijs en het verhogen van de uitkeringen tot boven de armoededrempel, maar ook voor (het onderzoeken van) mogelijke pistes als een jobgarantie of een herverdeling van werk.
Wie meer en betere jobs wil, kan ook inzetten op sociaal overleg, zoals kernlid Stan De Spiegelaere noteerde. Het belang van collectieve onderhandelingen voor een meer inclusieve arbeidsmarkt werd ook benadrukt door gastbijdragen van Guy Cox, ere directeur-generaal van de FOD Werk, enerzijds, en KUL-onderzoekers Valeria Pulignano en Nadja Doerflinger anderzijds.
Dat sociaal overleg is ook een belangrijke pijler van de economische democratie in België. Er blijven wel serieuze gaten in onze economische democratie, onder meer als je kijkt naar het aandeel van werknemers dat via sociale verkiezingen kan deelnemen aan het economisch democratisch proces of naar de betrokkenheid van werknemers bij herstructureringen. Ook het dalend ledenaantal van vakbonden is geen goede zaak voor de inspraak van werknemers op de werkvloer.
Het gebrek aan economische democratie op onze werkvloer is totaal in tegenspraak met onze democratische cultuur en verwachtingen. Of zoals Stan De Spiegelaere het samen met zijn ETUI-collega Sara Lafuente-Hernandez stelde: “Het kapitalistische bedrijf past moeilijk bij de politieke democratie.” Denktank Minerva publiceerde dan ook verschillende pleidooien voor meer inspraak op de werkvloer en economische democratie, van Stan De Spiegelaere, Sacha Dierckx, en kernlid Maarten Hermans.
Economische democratie is dus een thema dat ons nauw aan het hart ligt, en wellicht ook in 2019 nog vaak zal terugkeren. Dat is ook logisch, want niemand kan er toch iets op tegen hebben dat we voor meer democratie pleiten?
Democratiseren, maar dan van het maatschappelijk debat, is ook één van de doelstellingen van de studie over monetair beleid die UGent-onderzoekers Hielke Van Doorslaer en Mattias Vermeiren voor denktank Minerva schreven. In die studie pleiten ze onder meer voor de optie van QE for the people, ofwel: gratis geld voor iedereen. Door de studie hopen de onderzoekers dat het debat over monetair beleid ietwat breder kan gevoerd worden dan onder academische en technische experts. De Europese Centrale Bank en monetair beleid als onderwerp van nachtelijke toogdiscussies in het plaatselijke stamcafé? Santé!
Deze bijdrage verscheen eerder bij Apache.